سلیاک یک اختلال گوارشی است که به علت حساسیت سیستم ایمنی به یکی از پروتئین ها ی بعضی از غلات بنام "گلوتن" رخ می دهد وباعث غیر طبیعی شدن مخاط جذب کننده مواد غذایی در روده شده وعلاوه بر اختلال رشد وکوتاهی قد باعث بیماری ارگانهای مختلف در بدن می شود این بیماری با رژیم غذایی فاقد غلاتی که گلوتن دارند خوب شده وبا دادن مجدد گلوتن عود می کند. در حال حاضر نشان داده شده است این بیماری یکی از شایع ترین اختلالات گوارشی در سر تاسر دنیاست که در تمام سنین وجود دارد ولی اغلب در سنین اولیه زندگی بروز کرده ودر صورت عدم درمان باعث تاثیر دایم روی رشد وتکامل کودک واختلال ارگانهای مختلف بدن می شود. علاوه بر وجود فاکتورهای محیطی مانند مصرف غلاتی که گلوتن دارند فاکتورهای ارثی نیز در استعداد ابتلا به این بیماری دخالت دارند. در این بیماری مخاط دستگا ه گوارش خصوصا مخاط جذبی روده کوچک به علت واکنش التهابی به گلوتن تحلیل رفته و دچار ارتشاح التهابی می شوند. این ارتشاح التهابی در روده ها با یک واکنش ایمنی علیه سلولهای خود بدن وترشح واسطه های التهابی همراه است که باعث تظاهرات خارج روده ای نیز می شود. در کودکان معمولا این بیماری مدت کوتاهی بعداز شروع تغذیه تکمیلی که حاوی غلات است در دوره شیر خوارگی تظاهر می کند وخود رابه صورت علائم سو جذب مانند نارسایی رشد، کمبود آهن، کم خونی، نرمی استخوان، کمبود کلسیم، مدفوع چرب ویا به صورت علائم گوارشی مانند اتساع شکم، استفراغ، اسهال، یبوست نشان می دهد. در هر کودکی که شک بالینی به این بیماری وجود دارد یا علائم ذکر شده دیده می شود حتی اگر این علائم خفیف باشند بررسی این بیماری ضروری است. تنها راه بررسی وتشخیص قطعی این بیماری انجام بیوپسی های متعدد از روده کوچک است که معمولا توسط آندوسکوپ انجام می شود. در بعضی از موارد، این بیماری بیشتر دیده می شود ودر صورت داشتن شک بالینی باید وسواس تشخیصی شدیدتر و تصمیم به انجام بیوپسی روده قاطع تر باشد. این موارد پر خطر شامل وجود یک فرد مبتلا در خانواده، بیماران دیابتی، بیماران مبتلا به بیماریهای التهابی روده، مبتلایان به سندرم داون، سندرم ترنر، مبتلایان به نقض ایمنی خصوصا کمبود ایمونوگلوبولین Aونارسایی فوق کلیه هستند. در این بیماری کودک باید روی رژیم فاقد گلوتن (غلاتی که گلوتن دارند) قرار داده شوند واین رژیم باید برای تمام عمر وبه صورت پرهیز کامل از محصولاتی که حاوی گندم، جودوسر، چاودار هستند باشد. در مورد سمیت جو اختلاف نظر وجود دارد ولی اغلب پزشکان تا تکمیل بررسی ها غذاهای جو دار را نیز در بیماران سلیاکی ممنوع می کنند. این بیماری در دراز مدت با افزایش خطر سرطان روده ( از نوع لنفوم ) همراه بوده ولی رژیم فاقد گلوتن باعث کاهش این خطر می شود. *اگر بیماری به طور زود رس تشخیص داده شود،تمام اختلالات با درمان برگشت پذیر خواهد بود. به علت نیاز بیماران به محافظت از سو تغذیه و کمبود مواد ضروری تغذیه ای و تاثیرهای سیستماتیک بیماری به علت واسطه های التهابی رعایت رژیم شدید فاقد گلوتن به طور مطلق برای تمام عمر (حتی در بیمارانی که علائم خفیف دارند ) ضرورت دارد. به علت احتمال بروز یبوست با این نوع رژیم باید فیبر های غذایی به رژیم کودک اضافه شوند. گاهی کمبودهای خاص غذایی مانند کمبود آهن، اسیدفولیک، کلسیم، ویتامین B12، ویتامین K و.... وجود داردکه باید اصلاح شود. بعد از سه ماه رژیم فاقد گلوتن علائم بالینی باید بهبود یافته ومخاط روده نیز طبیعی شود. گاهی بعد از سه ماه درمان، یک نمونه برداری مجدد از مخا ط روده برای اثبات بهبود لازم است.اگر تحلیل مخاط روده ادامه داشته باشد عفونت با ژیا ردیا وآلرژی گوارشی به غذاها خصوصا پروتئین شیر گاو باید بررسی شود. اگر بهبود کامل مخاطی رخ داده باشد تشخیص بیماری ثا بت می شود، ولی اگر در مخاط وپرز های جذبی بهبود نسبی رخ داده باشد یک تست مقابله با گلوتن توسط پزشک انجام می شود. در مواردی که تشخیص مورد شک وتردید است ویا درکودکان زیر دو سال که آلرژیهای غذایی شایع است انجام بیوپسی مجدد ضروری است. رژیم این بیماری توسط متخصص تغذیه طراحی می شود وعدم تطابق کامل بیمار با رژیم مربوطه وحتی مصرف مقادیر کم گندم باعث عدم پاسخ به درمان می شود. اگر رژیم به طور کامل ومطلق رعایت نشود ممکن است بیمار بهبود نسبی داشته باشد ولی اغلب یک حالت بیمار گونه مزمن وجود دارد ویا برگشت علائم رخ می دهد. این بیماران با رعایت رژیم خیلی سریع به شرایط سلامت بر می گردند ودر طی دو هفته علائم بهبود می یابند. گروهی از این بیماران به علت نارسایی لوزالمعده که همراه سلیاک ایجاد شده است نیاز به مصرف آنزیم های تکمیلی لوزالمعده به مدت کوتاه دارند، گاهی بیماری در سنین بالاتر تظاهر کرده ودر این موارد علائم خفیف تر ولی متنوع تر است وممکن است با کوتاهی قد، کم خونی، نرمی استخوان، تحلیل چربی زیر جلدی، تحلیل عضلات واختلالات خلقی تظاهر کند. تمام کودکانی که اختلال وزن گیری، کوتاهی قد، کم خونی، فقر آهن،  نرمی استخوان، پوکی استخوان، اختلالات رفتاری و خلقی، تحلیل توده عضلانی یاچربی زیر جلدی، تاخیر بلوغ، اسهال مزمن، و یا سایر اشکالاتی که دلالت بر سو جذب دارند در آنها وجود دارد، باید از نظر این بیماری بررسی شوند. اگر بیماری به صورت زود رس تشخیص داده شود تمام اختلالا ت با درمان به وسیله رژیم مخصوص بیماری برگشت پذیر خواهد بود. این بیماری به علت تحلیل مخاط روده در طی بیماری واوایل درمان; عدم تحمل به قند شیر (لاکتوز) وقند سوکروز دارند که مصرف آنها باعث اسهال آبکی ودل پیچه می شوند. این مواد بهتر است تا 4هفته بعد از شروع درمان استفاده نشوند. تحقیقات اخیر نشان داده است که این بیماری خصوصا در افرادی که علائم خفیف دارند به طورقابل ملاحظه ای کمتر از میزان واقعی آن تشخیص داده می شود به همین دلیل در حال حاضر در گروههای پر خطر یک تست سرم شناسی برای غربالگری وکشف موارد بی علامت یا خفیف انجام می شود با تغذیه شیر مادر به طور قابل ملاحظه ای از خطر بروز سلیاک کاسته می شود. نکته مهم برای والدین بیمار این است که چون رژیم مطلق ومادام العمراست، بعضی از بیماران به رژیم نسبی پاسخ قابل ملاحظه ای داده واگر چه علائم واضح بروز نمی کند ولی واکنش های بیماری زا یی در فرد ادامه دارد وعود علائم ممکن است سال های سال طول بکشد. تمام پزشکان و والدین باید به اهمیت بررسی های تشخیص این بیماری در کودکانی که قد کوتاه، کاهش وزن، اسهال مزمن، یبوست مقاوم، اتساع شکم، مدفوع چرب، تحلیل عضلات، تحلیل چربی زیر جلدی، کم خونی، نرمی استخوان، اختلالات رفتاری، مشکلات عصبی مانند صرع، تاخیر بلوغ، رادم وکمبود آلبومین، آفت های شدید وراجعه دهانی ویا سایر علائم سو جذب دارند آگاه بوده وبه اهمیت شیوع بالای آن، سن پایین تظاهر بیماری، برگشت پذیری علائم با درمان بیماری در سنین کودکی ووجود طیف وسیع علائم گوارشی وسیستمیک در این بیماری واقف باشند.  

نویسنده : دکتر حمید رضا طلایی- فوق تخصص گوارش و کبد کودکان

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: